• Ελευθερίου Βενιζέλου 196Α Καλλιθέα Αττικής 17675
  • info@aftoveltiosi.gr

Ψυχόδραμα – Ομαδική ψυχοθεραπεία

Ψυχόδραμα- μία βιωματική μέθοδος ανάπτυξης της προσωπικότητας

 

first

Η φιλοσοφία στο ψυχόδραμα

Το Ψυχόδραμα ανήκει στο χώρο της ψυχοθεραπείας και είναι κατά βάση μία ομαδική μέθοδος ανάπτυξης της προσωπικότητας. Η φιλοσοφία του βασίζεται στην διεύρυνση, την ανάπτυξη της προσωπικότητας μας, ξεκινώντας από αυτά που ήδη έχουμε. Δεν θέλουμε να θεραπεύσουμε κάτι, θέλουμε να το διευρύνουμε- κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Όλοι μας έχουμε μέσα μας στοιχεία που λειτουργούν και μας βοηθάνε, αυτή είναι η βάση από την οποία ξεκινάει το ψυχόδραμα για να δουλέψει με το άτομο και την προσωπικότητα.Όλοι μας έχουμε στοιχεία και ρόλους που λειτουργούν και μας βοηθάνε, και αυτή είναι η βάση από την οποία ξεκινάει το Ψυχόδραμα για να δουλέψει με το άτομο και την προσωπικότητα. Δυστυχώς, όμως, δεν μπορούμε πάντα να ανατρέξουμε σε αυτά τα λειτουργικά κομμάτια μας. Σε καταστάσεις δύσκολες, σε μεγάλες αλλαγές, νιώθουμε σαν να είμαστε μόνοι μας μέσα στο σκοτάδι. Σαν να μην υπάρχει τίποτα απ’ όπου μπορούμε να κρατηθούμε.

Μέσα από το Ψυχόδραμα, είναι εφικτό

να ρίξουμε φως σε αυτό το σκοτάδι, να βρούμε στηρίγματα μέσα μας, να ανακαλέσουμε τα λειτουργικά μας κομμάτια.

Ετυμολογικά, βγαίνει από την ψυχή και το δράμα, δηλαδή η δράση της ψυχής. Χρησιμοποιεί κάποια στοιχεία από το θέατρο σαν εργαλεία κυρίως ώστε να επιτύχει την διεύρυσνη και την ανάπτυξη της προσωπικότητας. Είναι μία βιωματική μέθοδος ψυχοθεραπείας.

Στο Ψυχόδραμα, δημιουργείται ένας χώρος, όπου μπορούμε να γνωριστούμε και να έρθουμε κοντά ανακαλύπτοντας αυτά που μας ενώνουν. Δεν απαιτούνται κοινές ή παρόμοιες εμπειρίες. Όλοι μας ζούμε, όλοι είμαστε άνθρωποι και αυτό από μόνο του αρκεί για να μπορούμε να μοιραστούμε και να συνυπάρξουμε. Υπάρχουν συναισθήματα που είναι κοινά για όλους και αυτό είναι σημαντικό γι

α να δουλεύουμε μαζί, ο πόνος είναι πόνος, από όπου κι αν προέρχεται, η μοναξιά το ίδιο, η χαρά το ίδιο. Ο στόχος μας είναι να μοιραστούμε και να χωρέσουμε όλοι μαζί, και με αφορμή την διαφορετικότητα μας να φτάσουμε στα κοινά μας σημεία και να τα αγκαλιάσουμε!

Το Ψυχόδραμα και κυρίως η ομάδα είναι ένας τρόπος να δημιουργήσουμε μία άλλη μορφή οικογένειας, να δημιουργήσουμε μία αίσθηση ασφάλειας, μοιράσματος και «ανήκειν». Το Ψυχόδραμα είναι ένας τρόπος να σχετιζόμαστε διαφορετικά με τον εαυτό μας, τους άλλους και τη ζωή,  μία μέθοδος για μία πιο συνεργατική και ανθρώπινη επικοινωνία.

Μία συνάντηση στο ψυχόδραμα:

Σε μία ψυχοδραματική, ομαδική συνάντηση, αυτό που μας απασχολεί, που νιώθουμε ή που περνάμε στην καθημερινή μας ζωή, μία σχέση, ένα συναίσθημα, μια κατάσταση, προσπαθούμε να το δημιουργήσουμε σε μία εικόνα, χρησιμοποιώντας τα πρόσωπα της ομάδας, αντικείμενα του χώρου και το σώμα μας. Θέλουμε με τη βοήθεια του συντονιστή να αναπαράγουμε την κατάσταση αυτή και μετά να την εκδραματίσουμε, μπορούμε να προσθέσουμε λόγια, κίνηση, να την δούμε απ’ έξω, να μπούμε στη θέση των άλλων ατόμων, κ.α. Είναι σαν το άτομο να γίνεται ο σεναριογράφος και ο συντονιστής να είναι ο σκηνοθέτης αυτής της σκηνής. Εννοείται πως δεν πρόκειται για θέατρο, ούτε για θεατρική παράσταση. Αυτά είναι μόνο εργαλεία που δανειζόμαστε ώστε να δουλέψουμε ψυχοθεραπευτικά.

Η ιδέα λοιπόν είναι ότι μπαίνοντας μέσα σε αυτή τη σκηνή, αναβιώνοντας της μαζί με όλα τα συναισθήματα της, από τους άλλους ρόλους, βλέποντας την απ’ έξω, κ.ο.κ., ερχόμαστε σε μία κάθαρση, βρίσκουμε τη δική μας απάντηση στις ερωτήσεις μας, διευρύνουμε την οπτική μας πάνω στο θέμα αυτό, γινόμαστε δημιουργικοί, δοκιμάζουμε τον εαυτό μας σε νέου ρόλους, πειραματιζόμαστε και τέλος με τη βοήθεια της ομάδας η οποία συνεργάζεται, βγαίνουμε πλουσιότεροι. Μετά από κάθε εκδραμάτιση, υπάρχει η διαδικασία του «μοιράσματος», όπου για ένα διάστημα η ομάδα μοιράζεται αυτά που ένιωσε κατά τη διάρκεια της δουλειάς αυτής. Γενικά αποφεύγεται η κριτική και η ερμηνεία. Θέλουμε να ενεργοποιήσουμε το κανάλι της επικοινωνίας που περνάει από την καρδιά περισσότερο και να κατευνάσουμε λίγο αυτό που περνάει από το μυαλό μας. Θέλουμε να φέρουμε το συναίσθημα, τη σκέψη, τη δράση, τις ικανότητες, το είναι το ατόμου στο εδώ και τώρα, σε μία ισορροπία. Το ψυχόδραμα στέκεται πολύ στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας και του αυθορμητισμού γι αυτό είναι μία πολύ ζωντανή μέθοδος.

Για να φτάσει η ομάδα σε αυτό το σημείο να ανοιχτεί και να δουλέψει  στην ψυχοδραματική «σκηνή»,  χρειάζεται πρώτα να δεθεί, να νιώσει ασφαλής, να αποκτήσει εμπιστοσύνη και να ανοιχτεί. Πρώτη μας δουλειά σε κάθε συνάντηση- ατομική ή ομαδική- είναι να ζεσταθούμε, θέλουμε να ζεστάνουμε την ψυχή μας ώστε να ανοίξει και να δεχθεί το βίωμα.

Σε ποιους απευθύνεται το ψυχόδραμα;

Για να δημιουργηθεί μία ομάδα δεν υπάρχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Μία ομάδα απευθύνεται σε όλους και μπορεί να τους περιέχει όλους. Στις ομάδες μπορεί να υπάρχουν άτομα από 18 έως 100 χρονών. Η μόνη προϋπόθεση είναι να θέλει κάποιος να αναπτυχθεί και να διευρύνει την προσωπικότητα του.

Θεωρούμε ότι όλοι έχουν να κερδίσουν, να πάρουν και να δώσουν σε όλους, ακόμα κι αν φαινόμαστε πολύ διαφορετικοί. Μέσα μας κρύβουμε πολλά κοινά σημεία, κοινά συναισθήματα. Μπορούμε να έρθουμε κοντά με όλους αρκεί να μας δοθεί ο χώρος να διερευνήσουμε τη μεταξύ μας δυναμική.

ΨΥΧΟΔΡΑΜΑ: η ψυχή σε δράση

«Φανταστείτε την ψυχή να ξυπνάει όμορφα, να αρχίζει να κινείται, να γνωρίζει τον εαυτό της και τον κόσμο,να καθαρίζεται από όσα τη φιμώνουν και δεν την αφήνουν να ανοιχτεί και τέλος να χορεύει,να ονειρεύεται, να μιλάει, να νιώθει και να δημιουργεί..»

Ψυχόδραμα: Μια θεραπεία δράσης

Όλος ο κόσμος είναι μία σκηνή

Όλοι οι άντρες και οι γυναίκες απλοί ηθοποιοί

Έχουν τις εισόδους και τος εξόδους τους

Και ο καθένας στον καιρό του υποδύεται πολλούς ρόλους

Shakespeare - "As you like it"

Ιστορικά Στοιχεία

Το ψυχόδραμα είναι μία ομαδική ψυχοθεραπευτική μέθοδος. Οι ρίζες της βρίσκονται στο αρχαίο Ελληνικό δράμα. Στα Θεραπευτήρια της αρχαίας Ελλάδας, το θέατρο ιδιαίτερα με τη μορφή δράματος, η μουσική, τεχνικές χαλάρωσης και οι ομαδικές συζητήσεις αποτελούσαν τα κυριότερα στοιχεία της θεραπείας.

Το δράμα κατείχε εξέχουσα θέση στη θεραπεία γιατί ενσάρκωνε τα προβλήματα του ανθρώπου μέσα στη κοινωνία και την ανάγκη του να ταυτιστεί με φανταστικούς ήρωες.

Οι αρχαίοι πολιτισμοί απέδιδαν στην τέχνη πρωτεύουσα σημασία. Μέσα από την τέχνη ο άνθρωπος μπορούσε να εκφραστεί απόλυτα και να ‘καθάρει’ τα αρνητικά συναισθήματα, αλλά και να συμμετέχει στην κοινωνική ζωή ενεργητικά. Ο σημερινός άνθρωπος σιγά-σιγά αποξενώθηκε από την τέχνη για τον εαυτό του, απομονώθηκε μπροστά από μία τηλεόραση, με αποτέλεσμα την αλλοτρίωση, την παθητικότητα αλλά και την επιθετικότητα που βιώνει ολοκληρωτικά.Το ψυχόδραμα και η εξελικτική του πορεία απαντά σ’ αυτή την παθητικότητα του σήμερα και προσδίδει στον σημερινό άνθρωπο ρόλο πρωταγωνιστή ζωής.

Ο ψυχίατρος Jacob Moreno, βασισμένος στην ανάγκη του ανθρώπου για δράση και έκφραση δημιούργησε αρχικά το θέατρο του αυθόρμητου, συγκεντρώνοντας

μικρούς και μεγάλους στα πάρκα της Βιέννης λίγο πριν την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου πολέμου. Το 1921 σκηνοθετεί αυτοσχέδιες ερασιτεχνικές παραστάσεις όπου δεν συμμετέχουν επαγγελματίες ηθοποιοί, δεν υπάρχει συγκεκριμένο σενάριο ούτε καν θεατρική σκηνή. Το 1922 δημιουργεί το «Αυτοσχέδιο Θέατρο» όπου οι θεατές μπορούν ανά πάσα στιγμή να ανέβουν στη σκηνή και να παρέμβουν στο θέμα βάσει των δικών τους προθέσεων.

 

Η σημασία της θεατρικής παρουσίασης των ανθρώπινων εμπειριών βοηθά στη συνειδητοποίησή τους. Η διαπίστωση αυτή του Moreno αποτελεί τη βάση της ψυχοδραματικής μεθόδου μαζί με τις έννοιες του αυθορμητισμού και της δημιουργικότητας.

second

Το ολοκληρωμένο θεραπευτικό σύστημα με την έννοια του ψυχοδράματος θα αναπτυχθεί στην Αμερική όπου βρέθηκε ο Moreno. Σε μία κοινωνία όπου τα κυρίαρχα στοιχεία είναι οι μηχανές και τα παράγωγά τους, το ψυχόδραμα προτείνει τη φυσικότητα μέσα από την οποία το άτομο εκδηλώνεται, εκφράζεται και αυτοπραγματώνεται.

 

Το Ψυχόδραμα σήμερα

Το ψυχόδραμα σήμερα έχει πολλές εφαρμογές. Στη ψυχοθεραπεία έχει πολύ καλά αποτελέσματα. Αναφέρεται σε ομάδες που αφορούν άτομα με ψυχοκοινωνικές δυσκολίες, με δυσκολίες εξάρτησης αλλά και ανθρώπους του θεάτρου, της εκπαίδευσης, των επιχειρήσεων για τον καθένα τελικά που αναζητεί μια βαθύτερη επικοινωνία με τον εαυτό του και τους άλλους.

Ο ίδιος ο Moreno για το ψυχόδραμα έδωσε πολλούς και διαφορετικούς ορισμούς. Το χαρακτήρισε ως ‘νέα θεολογία’ ως ‘δραματική τέχνη’ με αισθητικά ιδεώδη, ως ‘πολιτικό σύστημα’ με κοινωνικές αξίες, ως ‘επιστήμη’ με κοινωνικές βλέψεις, ως ‘μέθοδος ψυχοθεραπείας’ και ως ‘φιλοσοφία ζωής’.

third

Ο Kellerman αργότερα πρότεινε τον παρακάτω ορισμό για το ψυχόδραμα: Είναι μία μέθοδος ψυχοθεραπείας όπου οι συμμετέχοντες ενθαρρύνονται να συνεχίσουν τις πράξεις τους μέσα από την δραματοποίηση, το παιχνίδι των ρόλων και την δραματοποιημένη αυτοπαρουσίαση, χρησιμοποιώντας λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία. Τα ασυνείδητα προβλήματα δόμησης και συγκρότησης της προσωπικότητας που είχαν δημιουργηθεί κατά την παιδική ηλικία αναδύονται επί σκηνής μέσα από την διαδραμάτιση των συγκρούσεων του παρόντος.

Το ψυχόδραμα έχει σχέση με το θέατρο αλλά δεν είναι θέατρο. Οι άνθρωποι του θεάτρου αναζητούν ομοιότητες του ψυχοδράματος με τη μέθοδο Στανισλάβσκι αλλά δεν είναι ακριβές. Στο ψυχόδραμα ο πρωταγωνιστής καλείται να είναι επί σκηνής ο εαυτός του με στόχο τη συνειδητοποίηση των προσωπικών του ρόλων που διαδραματίζει στην καθημερινή του ζωή. Ο ίδιος ο Moreno μελετώντας καλά το αρχαίο ελληνικό δράμα αναφέρει για το δρων άτομο ότι συνδέει και ταυτίζει τα προβλήματα του με αυτά της ‘πόλης’. Διέβλεψε ότι μέσω της δράσης-πράξης (έτσι πρέπει να εκληφθεί η λέξη δράμα), εκφράζονται με βαθύτερο και πολυδιάστατο τρόπο οι ‘αλήθειες της ψυχής’ με την τραγική και την κωμική του πλευρά.

Πολλές φορές παγιδευόμαστε σε μία εικόνα που οι άλλοι έχουν σχηματίσει για μας και χωρίς να το καταλαβαίνουμε και χωρίς να το επιθυμούμε αναλωνόμαστε σε συμπεριφορές και δράσεις που ανταποκρίνεται μόνο σε αυτή την εικόνα. Ο στιγματισμός ως κοινωνική κατασκευή από τη μία μας απαξιώνει και από την άλλη μας περιορίζει τη δράση για αυτοκαθορισμό. Μόνο όταν οι συγκρούσεις εκφραστούν επί σκηνής του θεάτρου του κόσμου και της ζωής με ένα δομημένο και ολοκληρωμένο τρόπο απαρτίζουν ένα θεραπευτικό σύστημα, το ψυχόδραμα, ικανό να αποδομήσει στερεότυπα και γνωσίες φοβικά και αλλότρια. Η ανάπτυξη της ψυχοδραματικής σκηνής ως συστήματος θεραπείας και φιλοσοφίας εγγράφεται τις ανθρωπιστικές-υπαρξιακές ψυχολογίες του ανθρώπου σήμερα.

 

Η ψυχοδραματική πρακτική σε αντίθεση με άλλες μορφές θεραπείας οι οποίες στηρίζουν την ανάλυση της προσωπικότητας στην αφηγηματική παρουσίαση των προβλημάτων και των συγκρούσεων, έχει επιλέξει το πεδίο δράσης της καθημερινής ζωής ως πλαίσιο πραγμάτωσης των θεραπευτικών και αυτογνωσιακών της στόχων. Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι ανθρωπολογικές συνάφειες, οι κοινωνιολογικοί συσχετισμοί στην έννοια της δράσης ως μία προέκταση της ψυχοδραματικής αντίληψης. Στην διαδικασία της δράσης προβάλλει η σημαντική στιγμή κατά την οποία η απόφαση αναδύεται και ξεκαθαρίζει καλύτερα. Με άλλα λόγια σχηματίζεται μια μορφή αντίληψης που έχει σχέση με την αυτογνωσία της συγκρουσιακής κατάστασης.fourth

 

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι το ψυχόδραμα αποτελεί μία αναβίωση επί σκηνής της καθημερινής δράσης του ατόμου που του επιτρέπει να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, τις αναστολές του, τις αδυναμίες του και να δράσει στη συνέχεια απελευθερωτικά στα πλαίσια της ομάδας και της καθημερινής ζωής.

Το ψυχόδραμα είναι μία θεραπευτική πρόταση από τον Jacob Moreno που ξεκίνησε τη δεκαετία του ΄30. Η κύρια ιδέα του ψυχοδράματος είναι η χρήση του αυθόρμητου δραματικού παιχνιδιού ως θεραπευτική τεχνική και μέσο προσωπικής ολοκλήρωσης. Το ψυχόδραμα είναι μία πρακτική ομάδων που βάζει τους πρωταγωνιστές επί σκηνής με τις οδηγίες του σκηνοθέτη-θεραπευτή και μπροστά σ’ ένα κοινό.

 

Οι άξονες που βασίζονται είναι οι εξής: Η κάθαρσις (αυθεντική έκφραση συναισθημάτων και συγκινήσεων), ο αυθορμητισμός ως πηγή δημιουργίας, και ο ρόλος ως τρόπος έκφρασης και πραγμάτωσης του εγώ.

Στην πρακτική του μορφή ξετυλίγεται σε τρεις φάσεις: Η προθέρμανση της ομάδας, το δραματικό παιχνίδι και οι αντιδράσεις του κοινού. Το ψυχόδραμα είναι ένα μέσον για τους συμμετέχοντες να ανακαλύψουν διαφορετικούς ρόλους που μπορεί να είανι δικοί τους, να εκφράσουν και να παίξουν αυτόν που στην καθημερινή ζωή είναι απωθημένος, να ανακαλύψουν νέους ρόλους και φόρμες σχέσεων. Στόχος είναι να απελευθερωθεί το άτομο από στερεότυπα συμπεριφορών.

Πολύ συχνά σκεφτόμαστε κάτι, λέμε κάτι άλλο, αισθανόμαστε ένα τρίτο και κάνουμε ένα τέταρτο. Το ψυχόδραμα μας βοηθά να ενσωματώσουμε τις λέξεις μας, τις σκέψεις μας και τα συναισθήματά μας στις πράξεις μας. Το ψυχόδραμα είναι μία θεραπεία δράσης που απομακρύνει το άτομο από την παθητική στάση της διήγησης, το ενεργοποιεί και το φέρνει μπροστά στις πραγματικές εμπειρίες της ζωής. Γιατί οι πραγματικές εμπειρίες της ζωής είναι αυτές που καλλιεργούν, εκπαιδεύουν και τελικά θεραπεύουν.

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό μου: Η αγάπη μου για την γιορτή, για την γιορτή της επικοινωνίας που σήμερα ολοένα χάνεται.

fifthΤο μεγαλύτερο μειονέκτημά μου: Τα μειονεκτήματα μου είναι πολλά. Κατά καιρούς εμφανίζονται. Αλλά βλέπεις τα ίδια μειονεκτήματα γίνονται πλεονεκτήματα. Θα μπορούσα όμως να αναφέρω χωρίς νάμαι απόλυτος τον ακραίο συναισθηματισμό μου.

Η αγαπημένη μου απασχόληση: Ανεπιφύλακτα οι αγροτικές δράσεις συνοδευόμενες με ένα αγροτικό ρομαντισμό. Νομίζω ότι η γη σου μιλά βαθύτερα και σε διδάσκει συνεχώς. Aμφιβάλλω αν οι αγρότες σήμερα βιώνουν αυτή την αίσθηση. Ακόμη στέκομαι καλά στις πολιτιστικές συζητήσεις και τους πολιτικούς προβληματισμούς. Να ξαναφέρουμε την πολιτική στη ζωή.

Η αρετή που θαυμάζω περισσότερο σε έναν άνθρωπο: Την θετική διάθεση, την αυτονομία την αυτοδιαχείριση και την ευτραπελία αντίληψη. Αυτό το παιγνίδι του πνεύματος που δίνει χρώμα ρυθμό και τόνο στη ζωή.

Θεωρώ σημαντικό στους φίλους μου: Τις ιδέες τους και το πάθος για την υπεράσπιση τους. Ακόμη την δύναμη αυτοκριτικής.

Θεωρώ έσχατο βαθμό δυστυχίας: Την έλλειψη μετριοφροσύνης.

Θα ήθελα να γίνω: Ένας ποιητής σ΄αποβάθρες της μέσης Ανατολής ή στις αγορές του Καΐρου πλημμυρισμένες με χιλιάδες αρώματα και χρώματα και μουσικές και οι νύχτες να είναι μέρες και οι μέρες να είναι νύχτες.

Θα ήθελα να ζήσω: Σε τόπους και χρόνους συμπαντικούς έξω από την γραμμικότητα του χρόνου, χωρίς καταξιωτικούς μηχανισμούς μ΄ένα βαθύ αίσθημα ελευθερίας που δεν χωρά διακρίσεις και αποκλεισμούς και συντεταγμένες δημοκρατίες.

Το χρώμα μου είναι: Το κόκκινο προς το μελιτζανί που γίνεται αιμάτινο. Είναι το χρώμα που παίρνει η πλατεία του Ελ Τζαφνά στο Μαρακές την ώρα του δειλινού. Τότε τα συναισθήματα είναι ανοιχτά και νιώθεις όμορφα εκθείος.

Συχνά αναρωτιέμαι: Αν ο άνθρωπος καταφέρει να συναντήσει τον άνθρωπο. Συνήθως συναντά ένα θηρίο μέσα του.

Θεωρώ ενδιαφέρον: Να κάνουμε πράγματα και όχι να μιλάμε για πράγματα που θα θέλαμε να κάνουμε.

Αγαπώ: Τα μικρά και τα απρόβλεπτα που μπαίνουν στη ζωή μας και μας "χαλούν" τον ύπνο μας.

Διάβασα: Πρόσφατα ένα μικρό βιβλίο του Στέλιου Ράμφου με τίτλο "Φθόνος, Τρόμος, Πόλεμος" και εντυπωσιάστηκα για μια ακόμη φορά από τον τρόπο που χρησιμοποιεί την ελληνική γλώσσα για να πείσει για οτιδήποτε.

Οι αγαπημένοι μου λογοτέχνες: Για να μείνω στην Ελλάδα θα σταθώ στον Γεώργιο Βιζυινό που ένα μεγάλο μέρος της ζωής του πέρασε σε ψυχιατρείο της Αθήνας και έγραψε το "Τελευταίον της ζωής μου Ταξίδιον", ένα απίθανο κείμενο. Από νεώτερους θα αναφέρω το βιβλίο της Ιωάννας Καρυστιάνη "Κουστούμι από χώμα" που αφορά τα Χανιά και την Κρήτη.

Ταξιδεύω με: Όλα τα μέσα χωρίς διάκριση. Το σημαντικότερο είναι το ταξίδι με το ταξίδι να μεγαλώνει ο κόσμος μας και ακόμη η ταυτότητα μας. Όσο ταξιδεύουμε τόσο λιγότερο ρατσιστές γινόμαστε και τόσο αγαπούμε την Ελλάδα περισσότερο.

Μου αρέσει: Να μπαίνω συχνά σε μια καινούργια "αίσθηση" του μη-πράττειν δίπλα στις ακρογιαλιές με καλούς φίλους τυλιγμένοι με τις σιωπές μας.

Δεν μου αρέσει: Να τρέχω για ασήμαντα πράγματα μιας ενορχηστρωμένης γραφειοκρατίας που σκοπό έχει να σε διαλύσει. Δεν μου αρέσει να βλέπω γύρω μου οικιστικές αυθαιρεσίες αγνοώντας αισθητικές του περιβάλλοντος χώρου.

Οι άνθρωποι γύρω μου: Πολλές φορές μπαίνουν σε αλλοτριοτικές διαδικασίες. Όταν το συνειδητοποιούν είναι έτοιμοι να δραπετεύσουν από αυτές κι αυτό είναι ενθαρρυντικό για το μέλλον.

Θα ήθελα να συναντήσω: Τον Κώστα Αξελό και να πιούμε καφέ στο Παρίσι και να συζητήσουμε τις καινούργιες του σκέψεις.

Φαντάζομαι: Ένα κόσμο σ΄ένα πλανητικό χωριό χωρίς την κυρίαρχη φοβισμένη ψυχολογία και χωρίς τρομολάγνες πολιτικές.

Ανησυχώ: Γι΄αυτούς που ανησυχούν για μένα και φοβάμαι γι΄αυτά που θα γίνουν για μένα χωρίς εμένα.