• Ελευθερίου Βενιζέλου 196Α Καλλιθέα Αττικής 17675
  • info@aftoveltiosi.gr

Και δώρα φέροντες...

p>Μέρες γιορτών, γεμάτες φώτα, στολίδια, γιορτινές βιτρίνες, αστραφτερά αντικείμενα και, βέβαια, γεμάτες επιθυμία για απόκτηση όλων αυτών των όμορφων πραγμάτων που βλέπουμε γύρω μας είτε τα χρειαζόμαστε είτε όχι.

Ελπίζουμε να μας τα χαρίσουν και κάποια από αυτά θέλουμε να τα χαρίσουμε εμείς στους άλλους. Οι γιορτές είναι ταυτισμένες στην ψυχοσύνθεσή μας με την ανταλλαγή δώρων. Είναι όμως μια απλή υπόθεση το δώρο; Απλά δίνουμε και παίρνουμε ένα δωράκι λόγω των ημερών και αυτό είναι όλο; Μια απλή πράξη, στο πνεύμα των γιορτών και τίποτε άλλο;

Τα δώρα αποτελούν μια θεμελιακή ψυχολογική αντίδραση των ανθρώπων είτε πρόκειται για φίλους και συνεργάτες είτε για συγγενείς και ερωτικούς συντρόφους, με σκοπό την επικοινωνία. Δημιουργούν και ενισχύουν δεσμούς αναφορικά με την αισθητική, την ποιότητα του χιούμορ, τις προτιμήσεις αλλά και την ποιότητα ολόκληρης της σχέσης. Η συνήθεια να χαρίζουμε δώρα χρονολογείται από την αρχαιότητα. Η λεγόμενη «εθιμοτυπική ανταλλαγή δώρων» αποτελούσε ανέκαθεν τον σιωπηλό τρόπο έκφρασης σκέψεων και συναισθημάτων. Ήταν η επαλήθευση της συμβολικής σχέσης ανάμεσα στους ανθρώπους είτε πρόκειτο για προσωπική σχέση είτε για κοινωνική ή κρατική. Συνηθέστερη κοινωνική περίσταση ήταν ο γάμος όπου οι μεγαλύτεροι, χάριζαν δώρα στους νεώτερους για να στηρίξουν το νέο τους ξεκίνημα, συνήθεια που έχει φτάσει μέχρι τις μέρες μας. Σήμερα, όμως, συνηθίζουμε ή συχνά «υποχρεωνόμαστε» να χαρίζουμε δώρα δεξιά και αριστερά χωρίς καμμία ουσία , μόνο και μόνο επειδή έτσι πρέπει ή έτσι απαιτείται κοινωνικά.

Η επιλογή των δώρων, πολλές φορές, γίνεται πηγή άγχους, ιδιαίτερα αν πρόκειται να δοθούν σε άτομα του επαγγελματικού ή συγγενικού περιβάλλοντος. Ίσως γιατί σ΄αυτές τις περιπτώσεις λείπει η συναισθηματική επένδυση της γενναιοδωρίας και της ανιδιοτέλειας. Γιατί η προσφορά ενός δώρου σημαίνει γενναιοδωρία και εκφράζει την ανιδιοτελή φροντίδα και ζεστασιά για το πρόσωπο που το παίρνει. Η επιλογή ενός συγκεκριμένου δώρου για ένα επίσης συγκεκριμένο πρόσωπο είναι μια πράξη που δείχνει την φαντασία, την διάθεση αυτοσχεδιασμού , το παιχνίδι με ένα άλλο πρόσωπο, γιατί περιέχει μηνύματα συμβολικά και πολλές φορές αποκαλυπτικά του εσωτερικού κόσμου αυτού που το προσφέρει. Πολλές φορές ο ρομαντισμός, οι υποκειμενικές προσδοκίες, οι βαθύτεροι στόχοι αλλά και η εκτίμηση ή ο σεβασμός παρουσιάζονται με τη μορφή ενός καλοδιαλεγμένου και όχι απαραίτητα ακριβού δώρου. Πρόκειται λοιπόν, για μια περίπλοκη και όχι απλή πράξη, όπως φαίνεται και από πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα. Επιπλέον, η ανταλλαγή δώρων δείχνει να είναι μεγάλης σημασίας για την έκβαση μιας σχέσης, νέας ή παλιάς, ερωτικής, φιλικής ή τυπικής. Ωστόσο, το δώρο είναι ένα εξωτερικό αντικείμενο ενώ η σχέση συνίσταται στην έκφραση εσωτερικών δεδομένων και διεργασιών, πολύ πιο ισχυρών και αληθινών. Είναι δυνατόν να μπορεί να καθορίσει ή επιδράσει στην έκβαση μιας σχέσης;

Το δώρο μπορεί να «φτιάξει» ή να «χαλάσει» τη σχέση με τον παραλήπτη του, ανάλογα με την ποιότητα της σχέσης τη στιγμή της προσφοράς του δώρου. Η έρευνα δείχνει ότι δεν είναι η σκέψη που μετράει, αλλά η σχέση. Ακόμα και ένα «ανάρμοστο» με την περίπτωση δώρο μπορεί να μην επηρεάσει αρνητικά μια σχέση, αν τα δύο άτομα συνδέονται στενά και ο παραλήπτης του δώρου αντιλαμβάνεται τις προθέσεις του δωρητή ως καλές. Από την άλλη μεριά, αν η σχέση είναι χλιαρή, ακόμα και το καλύτερο δώρο δε θα μπορέσει να τη σώσει. Είναι αλήθεια βέβαια πως το δώρο έχει τη δύναμη να ενδυναμώσει μια σχέση που μόλις έχει γεννηθεί. Δίνει, με κάποιο τρόπο, το «πράσινο φως» για την ερωτική επικοινωνία μεταφέροντας ένα σημαντικό μήνυμα που ίσως στην αρχή μιας σχέσης είναι δυσκολότερο να διατυπωθεί με λόγια και επιβεβαιώνει τη διάθεση για τη συνέχισή της. Φυσικά, τα δώρα μπορούν να επιβεβαιώσουν και μια υπάρχουσα καλή σχέση, καθώς συνηθίζουμε να ανταλλάσσουμε δώρα με φίλους. Ακόμα κι ένα μικρό δώρο δείχνει στο φίλο μας ότι τον θυμηθήκαμε και το μη λεκτικό μήνυμα είναι ότι το άτομο αυτό είναι σημαντικό για μας. Ωστόσο, μπορεί να έχει και μηδαμινή επιρροή στον παραλήπτή του. Αυτό συμβαίνει με τα απρόσωπα δώρα, τα οποία δίνονται καθαρά ως χειρονομία ή υποχρέωση. Τα μικροδώρα που χαρίζουν οι εταιρείες στους υπαλλήλους τους συχνά εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία.

Είναι επίσης αλήθεια ότι, τα δώρα μπορούν να επιβεβαιώσουν την ύπαρξη αρνητικής σχέσης ανάμεσα στα άτομα που την αποτελούν και αυτό φαίνεται στις περιπτώσεις εκείνες που κάποιος χαρίζει κάτι χωρίς να σκεφτεί αν αυτό θα ευχαριστήσει τον παραλήπτη ή αν του είναι χρήσιμο. Γι’ αυτό άλλωστε έχουν τη δύναμη να χαλαρώσουν δεσμούς μεταξύ ατόμων ή ακόμα και να τους κόψουν τελείως, όταν το μη λεκτικό μήνυμα που περιέχουν απογοητεύει. Με αυτή την έννοια λοιπόν, τα δώρα μπορούν πράγματι να αλλάξουν τη ροή μιας σχέσης προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο όταν αντικατοπτρίζουν την ποιότητά της, πράγμα που γίνεται άμεσα ορατό με την επιλογή και προσφορά τους. Επομένως, δεν είναι η αξία, το είδος ή η χρονική στιγμή αλλά αυτό που έμμεσα εκφράζει ο δωρητής μέσα από την επιλογή του δώρου και που συχνά είναι μη συνειδητό ή προβάλλει ένα σκεπτικό διαφορετικό από την βαθύτερη επιθυμία που τον έκανε να το επιλέξει. Είναι αξιοσημείωτο επίσης, ότι ενώ συχνά επιλέγουμε ένα δώρο που μας ενθουσιάζει, την ώρα που το προσφέρουμε στον αποδέκτη του δεν έχουμε τον ίδιο ενθουσιασμό και αισθανόμαστε άβολα ή δυσάρεστα, μέχρι να «επικυρώσει» με την αντίδρασή του ότι νοιώθει όπως κι εμείς, μέσα στην σχέση που μας συνδέει.

Το βέβαιο είναι ότι όταν κάνουμε ή κάποιος μας κάνει ένα δώρο, το χρησιμοποιούμε ως έμμεσο τρόπο επικοινωνίας. Τα δώρα μάς επηρεάζουν γιατί μιλούν στην ψυχή μας, είτε θετικά είτε, κάποιες φορές, αρνητικά. Μπορεί ξαφνικά να μας φέρουν μια επιφώτιση, μια αναπάντεχη συνειδητοποίηση ότι αυτός που κάνει το δώρο επιδιώκει να ανεβάσει τη σχέση σε ένα άλλο, θετικότερο και εντονότερο επίπεδο. Πριν λοιπόν αποφασίσουμε για το τι θα διαλέξουμε για τα αγαπημένα μας πρόσωπα, ας αναλογιστούμε ποιο είναι το μη λεκτικό μήνυμα που θέλουμε να μεταδώσουμε στον αποδέκτη της προσφοράς μας. Η ανταλλαγή δώρων είναι τέχνη μέσα από την οποία εκφράζουμε βαθύτερα κομμάτια του εαυτού μας και οι άνθρωποι που συνδεόμαστε το καταλαβαίνουν, ακόμα κι αν δεν το συνειδητοποιούν. Είναι λοιπόν σημαντικό, να αναγνωρίσουμε τι νοιώθουμε και τι θέλουμε εμείς σε σχέση με τον αποδέκτη και το δώρο που θα του κάνουμε γιατί με τίποτα δεν θα μπορέσουμε να κρύψουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας την ώρα της επιλογής. Αν για παράδειγμα, εκείνη την στιγμή, λάβουμε υπόψη μας τι τον ευχαριστεί, τι είδους σχέση έχουμε μαζί του, πόσο καλά τον ξέρουμε, τότε το δώρο μας σίγουρα θα απηχεί την πραγματικότητά μας και όχι μια τυπική χειρονομία υπαγορευμένη από τις συνθήκες ή τον καθωσπρεπισμό.

Σε αυτό το πλαίσιο, αξίζει να σημειωθεί πως η επιλογή των δώρων είναι καλό να διαθέτει κάποια βασικά συστατικά. Ένα δώρο χρειάζεται να απεικονίζει με σαφήνεια τα όρια της οικειότητας, που υπάρχει ανάμεσα στα πρόσωπα. Πολύ προσωπικά ή πολύ ακριβά δώρα μπορεί να φέρουν σε αμηχανία ανθρώπους που δεν αισθάνονται το ίδιο άνετα ή δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε ένα αντίστοιχο χρηματικό ποσό. Σε αυτή την περίπτωση, το δώρο αντί να ευχαριστήσει, προκαλεί άγχος και φόβο ότι αυτός που το προσφέρει παραβιάζει τα όρια της σχέσης ή ακόμα και ότι κάνει επίδειξη χρήματος και δύναμης. Είναι επίσης σημαντικό, το δώρο να δείχνει σεβασμό στις προτιμήσεις του άλλου και να περιέχει το στοιχείο της έκπληξης, της διακριτικής παρατηρητικότητας και της προσοχής. Και όταν πρόκειται για παιδιά, είναι βασικό να τηρούνται τα όρια της ισορροπίας και της ισότητας. Μπορεί για παράδειγμα να είναι προσβλητική η προσφορά δώρων, που δείχνουν συναισθηματική διάκριση, σε δυο αδελφάκια γιατί πληγώνει τα συναισθήματά τους.

Σε εποχές κατά τις οποίες το ενδιαφέρον, η ευγένεια, η αγάπη και η έκφραση συναισθημάτων μοιάζουν να μαραζώνουν, οι άνθρωποι μπορούμε να φανούμε ευγνώμονες, ευγενικοί, να ενδιαφερθούμε και να αφιερώσουμε χρόνο στον αποδέκτη του δώρου και στον εαυτό μας, την ώρα της επιλογής. Ας μην ξεχνάμε ότι τα δώρα κουβαλούν μνήμη, αφήγηση, βιώματα και φροντίδα. Το αν είναι ακριβά ή φτηνά δεν έχει μεγάλη σημασία. Το να εκφράζουν όμως την αλήθεια μας είναι ουσιώδες. Δεν αποτελούν μόνο απόδειξη της αγάπης, του ενδιαφέροντος, της ζεστασιάς που νοιώθουμε για κάποιον αλλά είναι τα ορατά αποτελέσματα αυτών των συναισθημάτων, αν υπάρχουν και τα βιώνουμε μαζί του. «Σου χαρίζω αυτό το δώρο γιατί έτσι νοιώθω για σένα και όχι για να σου αποδείξω ή επιβεβαιώσω το πώς νοιώθω για σένα». Μπορεί να φαίνεται κάπως περίπλοκο αλλά δεν είναι δύσκολο να ξεκαθαριστεί, αν αναλογιστούμε πως πολύ εύκολα μαθαίνουμε στα παιδιά μας ότι δεν πρέπει να δίνουν σημασία στην αξία των υλικών αγαθών αλλά στην ουσία της χειρονομίας του άλλου. Αφού, λοιπόν, το διδάσκουμε στα παιδιά, μήπως είναι καιρός να το κάνουμε στάση μας;