Η μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης! Πάσχα, Ανάσταση, Λαμπρή. Όποια ονομασία και αν δώσει κάποιος στην κορυφαία γιορτή του χριστιανικού κόσμου, ο βασικός συμβολισμός της είναι πάντα ο ίδιος: η νίκη της ζωής πάνω στο θάνατο.
Αυτό συμβολίζει το Πάσχα, ενσωματώνοντας στο νόημα και την τελετουργία του πολλά στοιχεία από αρχαίες λατρείες, που τελούνταν αυτή την εποχή του έτους μέσα στην αναγεννημένη φύση.
Πάσχα σημαίνει πέρασμα, διάβαση, πορεία. Από το θάνατο στη ζωή, από τη φθορά στην αθανασία και την αιωνιότητα. Για τους Εβραίους εκείνης της εποχής σήμαινε την απελευθέρωση, το πέρασμα σε μια νέα ζωή απαλλαγμένη από τα δεινά της σκλαβιάς. Ήταν η απόφαση για ζωή, το δικαίωμα για ύπαρξη και αυτοδιάθεση σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Το Πάσχα αποτελεί το πλήρωμα της χαράς, το βίωμα της ειρήνης, την εμπειρία της πνευματικής ελευθερίας. Στέλνει το μήνυμα της συγχώρεσης των άλλων και της συμφιλίωσής μας με αυτούς και εαυτούς. Είναι η καινούρια ζωή και η απαρχή μιας νέας πορείας απαλλαγμένης από τον φόβο του θανάτου και τα αδιέξοδα της στενής ανθρώπινης λογικής. Είναι η κατάργηση της προσωρινότητας μέσα από το δώρο της αιωνιότητας και τη νίκη της ζωής πάνω στο θάνατο. Η Σταύρωση εγκυμονεί την Ανάσταση, το πένθος γεννάει τη χαρά.
Απρίλης είναι. Και Απρίλης σημαίνει άνοιγμα. Και Άνοιξη είναι. Ανοίγει ο καιρός, ανοίγει η καρδιά μας, ανοίγουν οι πόρτες της φύσης, ανοίγει το χορτάρι και κάνει χώρο στις μαργαρίτες και τις παπαρούνες να ανθίσουν. Ανοίγει η διάθεσή μας. Κάποτε, πριν από μερικά χρόνια, στα χωριά άσπριζαν τους τοίχους των σπιτιών το Πάσχα, σήκωναν τις πολύχρωμες κουρελούδες, μπογιάτιζαν τους τενεκέδες που φιλοξενούσαν τα φλογερά γεράνια. Οι γυναίκες ετοίμαζαν κουλουράκια, τσουρέκια, και έβαφαν τα αυγά. Έπλεναν το μοναδικό ίσως καλό φόρεμα, που διέθεταν, για να το φορέσουν στην Ανάσταση. Το σπίτι έλαμπε. Γιατί Λαμπρή ερχόταν. Και όλα ήταν λαμπρά. Γιατί ο θάνατος κατατροπώθηκε και το Φως γέμισε την πλάση. Γιατί ο Θεός θυσιάστηκε για να μην υπάρχει πια σκοτάδι. Γιατί ο Μονογενής Υιός Του σκόρπισε απλόχερα τη Ζωή.
Ο Ιησούς υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους μύστες όλων των εποχών. Δεν εδραίωσε μονάχα θρησκεία αλλά έφερε μια άλλη αντίληψη για τη ζωή. Ο Ιησούς δίδαξε την αγάπη στην υπέρτατη μορφή της. Υπήρξε ένας δάσκαλος-παράδειγμα για όλο τον κόσμο. Μετουσίωσε το νερό σε κρασί, πολλαπλασίασε τον άρτο, θεράπευσε τον τυφλό και τον παράλυτο, αποδέχτηκε την αμαρτωλή γυναίκα και τον σκληρό τελώνη, ανέστησε το νεκρό Λάζαρο και στο τέλος αναστήθηκε κι ο Ίδιος. Έδειξε με τη ζωή, την πορεία και το τέλος Του ένα δρόμο ανοικτό σε όλους και δυνατό από όλους με την δύναμη της πίστης. Η πίστη είναι η δυνατότητα κι η δύναμη. Όχι ο προσηλυτισμός ούτε ο ψυχαναγκασμός, όχι η τυφλή υποταγή στην παράδοση, όχι η προσκόλληση και ο φανατισμός. Η βαθειά πίστη γνωρίζει στην καρδιά της την αλήθεια, προσανατολίζεται στο φως και δεν κλονίζεται από φόβους.
Ο συμβολισμός του θείου δράματος βασίζεται στο αρχετυπικό σχήμα μιας αντίφασης. Ο θεός πεθαίνει, την στιγμή που ο κόσμος ξαναγεννιέται, κηδεύεται μέσα στην οργιαστική ανθοφορία της φύσης και θάβεται κάτω από σωρούς λουλουδιών, σημειώνουν οι λαογράφοι. Ο θάνατος γίνεται γονιμοποιός δύναμη. Οι θιασώτες του, αβέβαιοι πάντα, προσπαθούν μάταια να εξηγήσουν τα φαινόμενα. Μα το μήνυμα είναι τόσο ξεκάθαρο! Χωρίς το θάνατο δεν υπάρχει ζωή. Χωρίς το τέλος δεν υπάρχει αρχή. Χωρίς την καταστροφή δεν υπάρχει αναγέννηση. Η αναβλάστηση της φύσης, απαντά σταθερά και επιβεβαιώνει το μήνυμα, ανανεώνοντας κάθε άνοιξη την υπόσχεση για την αιωνιότητα. Γι’ αυτό και στην ουσία του το Πάσχα συμβολίζει το ξεκίνημα μιας νέας ζωής.
Το Πάσχα συμβολίζει επίσης την αξία της θυσίας για την επίτευξη του σκοπού. Πόσες φορές δεν χρειάστηκε να απαρνηθούμε πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις για να φτάσουμε σε ένα σκοπό; Πόσες φορές δεν σκεφτήκαμε να εγκαταλείψουμε το σκοπό επειδή οι δυσκολίες και οι συνθήκες μάς έκαναν να δειλιάσουμε ή να φοβηθούμε; Και πόσες φορές δεν θυσιάσαμε τα θέλω και τις επιθυμίες μας επειδή ο σκοπός ήταν η αγάπη για μια άλλη ύπαρξη, για έναν γονιό, για έναν φίλο, για ένα παιδί; Η θυσία, στο επίπεδο που υπηρετεί στόχους ζωής και συναισθηματική έκφραση του εαυτού μας δεν μπορεί να είναι κίνδυνος αλλοτρίωσής μας ή απειλή για την εξέλιξη και την βελτίωσή μας. Αυτό δεν είναι το νόημα της θυσίας του Ιησού; Αγωνίστηκε, υπέφερε, απαρνήθηκε τη θεϊκή του δύναμη, φοβήθηκε σαν άνθρωπος και θέλησε να εγκαταλείψει, πόνεσε, μαρτύρησε και θανατώθηκε. Όμως χάρισε την ελπίδα για ένα νέο ξεκίνημα ζωής και κατέδειξε την αξία της θυσίας για την επίτευξή του.
Στο πλούσιο εθιμικό του Πάσχα αποτυπώνονται με πολλούς τρόπους αυτά τα μηνύματα. Δύο στοιχεία του εθιμικού αυτού, το αρνί και τα αυγά, μας μιλούν ξεκάθαρα γι’ αυτά. Το αρνί συμβολίζει τον ίδιο τον Ιησού, ο οποίος θυσιάστηκε ως αμνός για τη σωτηρία του κόσμου. Aπό την άλλη, το αυγό, με τις πλούσιες θρεπτικές του ιδιότητες, είναι πηγή ζωής. Είναι επίσης σημαντικό να αναφερθεί η αξία του τελετουργικού που επαναλαμβάνεται κάθε Πάσχα από όλους μας. Το οικογενειακό και κοινωνικό τελετουργικό είναι ένας συμβολικός τρόπος επικοινωνίας που, εξαιτίας της ευχαρίστησης την οποία αντλούν από την επανάληψή του τα μέλη της οικογένειας και της κοινωνίας, καθιερώνεται και με συστηματικό τρόπο επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Μέσα από την ιδιαίτερη σημασία του και την επαναληπτική φύση του, το τελετουργικό συμβάλλει σε σημαντικό βαθμό στην καθιέρωση καθώς και στη διατήρηση της ομαδικής αίσθησης και του δεσμού μεταξύ των μελών της οικογένειας και της κοινωνίας. Σταθεροποιεί την οικογενειακή ταυτότητα σε όλη τη διάρκεια της οικογενειακής ζωής, ξεκαθαρίζοντας τους ρόλους, καθορίζοντας όρια μέσα αλλά κι έξω από την οικογένεια και ορίζοντας κανόνες ώστε όλα τα μέλη της οικογένειας να γνωρίζουν την ταυτότητά της. Δημιουργεί οικογενειακές και κοινωνικές παραδόσεις των οποίων η ύπαρξη είναι σημαντική για την ψυχολογική συνέχιση μιας οικογένειας, τη σύνδεση των γενεών της και κατ’ επέκταση την κοινωνική συνοχή. Η σύναψη σχέσεων και παραδόσεων που τονίζουν τη σημασία του να ανήκει κανείς σε μια οικογένεια ή κοινωνική ομάδα , ενισχύει στο άτομο το αίσθημα του «ανήκειν». Δημιουργεί αισθήματα αγάπης και ασφάλειας αναγκαία για τον ταραγμένο κόσμο του σήμερα και ενισχύει την θετική στάση μας απέναντι στη ζωή.
Μέρες γιορτής, μέρες Λαμπρής, μέρες χαράς και στοργής. Η μεγάλη γιορτή του Πάσχα φέρνει χαρούμενους συνειρμούς στο μυαλό αλλά και κάποιες στιγμές θλίψης. Η κατάνυξη της Μεγάλης Εβδομάδας μας οδηγεί σε προβληματισμό δίνοντάς μας την ευκαιρία να κοιτάξουμε πιο βαθειά μέσα μας. Οι ψαλμοί μας συγκινούν όχι μόνο επειδή περιγράφουν το Θείο δράμα αλλά κι επειδή αγγίζουν λεπτές χορδές του εσώτερου εαυτού μας. Αναζητούμε την δική μας συμμετοχή στην κατανυκτική ατμόσφαιρα του Πάσχα και δίνουμε την δική μας ερμηνεία στα γεγονότα για να μπορέσουμε να μπούμε στην γιορτή αυτή του εξαγνισμού και της ανάστασης. Ίσως, με μια πρώτη ματιά, να φαίνεται δύσκολος ο συνδυασμός των απαιτήσεων και των ρυθμών της σύγχρονης, τεχνολογικά προηγμένης ζωής και των παραδοσιακών εθίμων που παραπέμπουν σε παλαιότερες εποχές και διαφορετικές κοινωνικές δομές.
Ίσως να δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο αυτές οι ψυχρές ταμπέλες που εύχονται «Καλό Πάσχα» και κρέμονται στα διάφορα καταστήματα στήνοντας έναν ξέφρενο χορό εμπορικότητας και οικονομικών οφελών. Ας προπαθήσουμε να αφήσουμε στην άκρη την εικόνα που μας δίνει το σήμερα κι ας ανατρέξουμε σε παλιές, ζεστές οικογενειακές στιγμές, τότε που είμαστε παιδιά. Τότε που η ατμόσφαιρα μύριζε ψημένα λαχταριστά κουλουράκια και ανθισμένες πασχαλιές. Τότε που μαζευόμαστε όλοι στις εκκλησιές για να ακούσουμε και να ψάλλουμε το «Άξιον εστί…» και να δώσουμε φιλιά αγάπης μετά το Χριστός Ανέστη. Ίσως μέσα από αυτές τις αναδρομές πραγματοποιήσουμε το δικό μας προσωπικό πέρασμα στην αληθινή γιορτή της ανάστασης. Και όταν φέτος ευχηθούμε «Καλή Ανάσταση» ας μην ηχούν οι λέξεις σαν κύμβαλα αλαλάζοντα αλλά να ξέρουμε τι σημαίνουν. Γιατί, Ανάσταση είναι η άνοδος του ανθρώπου απ’ το σκοτάδι στο φως. Είναι το πέρασμα από την άγνοια στη γνώση, απ’ το φόβο στην αγάπη, απ’ τη βία και το διαχωρισμό στην ομόνοια και στην ενότητα. Είναι η διάβαση από την εγκατάλειψη και την εξαθλίωση, στη φροντίδα, τη συμπόνια και τη βοήθεια. Είναι η βουτιά στη βαθύτερη ουσία της ψυχής μας, στον πυρήνα της ανθρωπιάς μας, στα δικά μας προσωπικά έγκατα της ύπαρξης. Είναι το πέρασμά μας από την αδιαφορία, στην ενσυνείδητη φροντίδα, στη συμμετοχή και στο ενδιαφέρον για τον εαυτό μας και τους άλλους, για το άτομό μας, την οικογένειά μας, την κοινωνία που ζούμε, τον πλανήτη ολόκληρο. Αυτή η ύψιστη ευχή, είναι καλό φέτος, να έχει το αληθινό νόημά της και να αποτελέσει πραγματική συμμετοχή στο πανηγύρι της φύσης. Σ’ αυτό το πανηγύρι που κάθε χρόνο στήνεται για να μας θυμίσει με τις ευωδιαστές ανθοφορίες του πως ο θάνατος μπορεί να νικηθεί αν παραμένουμε στην ζωή, όχι σαν θεατές αλλά διαρκώς αγωνιζόμενοι, με πείσμα και δύναμη, με αποδοχή του φόβου και της δυσκολίας, με κατανόηση και αγάπη για μας και τους άλλους!